80 lat od pierwszej wywózki

-Trafiliśmy do kołchozu na Syberii, leżącego nad rzeką Jenisej. Panował tam specyficzny klimat. Praktycznie nie było wiosny i jesieni. Osiedlono nas w dość dużej miejscowości, więc było łatwiej o pracę. Znajdowały się tam m.in. kopalnie. Widziałam wiele ludzkich tragedii, nagich ludzi, na których ciałach nie było widać nawet mięśni. Takiego widoku nie można z pamięci wymazać. Na szczęście uczyłam się w języku polskim. Na Syberii powstały polskie szkoły, bo wielu nauczycieli również zostało tam z Polski przewiezionych. Pamiętam jak z innymi dziećmi patrząc na górzyste tereny pokryte śniegiem mówiliśmy, że za nimi znajduje się Polska. Warunki życia były tam okropne, bo nawet wodę wydawano nam na kartki. Jako, że byłam ładną dziewczynką, kobieta wydająca wodę zawsze wlewała jej trochę więcej do wiaderka. Spotkały mnie tam inne bardzo bolesne zdarzenia. Niedaleko miejsca osiedlenia mieszkał w pięknym pałacu oficer NKWD, który miał córkę w moim wieku. Moja mama działa czapki i jedna z nich trafiła właśnie do jego córki. Ale bardzo jej się nie spodobała. Nazwała mnie polską swołoczą, później przewróciła i co miała pod ręką pchała mi do ust. Jej pies był mądrzejszy od niej, to dzięki niemu udało mi się uciec –wspomina B. Czartoszewska.